ဧရာဝတီ ကို ကာကြယ္ၾကစို့

ဧရာဝတီ ကို ကာကြယ္ၾကစို့

Yellow River

(၁) ကြယ္လြန္သြားေသာ ျမစ္ႀကီးမ်ား

ျမစ္ႀကီးတစင္းရဲ့ အဓိက ရွင္သန္မႈက ခရီးမိုင္ေပါင္းမ်ားစြာ၊ ေတာင္တန္းေတြ၊ ေတာအုပ္ေတြ၊ ရိႈေျမာင္ေတြ၊ လြင္ျပင္ေတြ၊ ၿမို့ရြာေတြ၊ အေကြ႕အေကာက္ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာကို ျဖတ္သန္း စီးဆင္းၿပီး ပင္လယ္ (သို့မဟုတ္) သမုဒၵရာထံ ေပါင္းစပ္ ခိုလႈံရျခင္းပါ။

ပင္လယ္ထံ ေရာက္ေအာင္မစီးဆင္းနိုင္ေတာ့တဲ့ ျမစ္ႀကီးေတြကို ေသဆုံးတယ္လို့ သတ္မွတ္ ၾကပါတယ္။ ျမစ္ႀကီးေသဆုံးသလို ျမစ္ကိုအမွီျပုရွင္သန္ၾကတဲ့ ျပည္သူမ်ားရဲ့ ဘဝရပ္တည္မႈေတြလဲ အႀကီးအက်ယ္ ပ်က္ဆီးၾကရ တာပါ။ သဘာဝတရားေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ လူတို့ရဲ့ ဖန္တီးမႈေၾကာင့္ျဖစ္ေစ လူ့သမိုင္းတေလွ်ာက္မွာ ေသဆုံးခဲ့ရတဲ့ ျမစ္ႀကီး ေတြ အမ်ားႀကီး ရွိခဲ့ပါတယ္။ လူ့ပေယာဂေၾကာင့္ ေသဆုံးခဲ့ရတဲ့ ထင္ရွားတဲ့ ျမစ္ႀကီးတစင္းကေတာ့ တရုတ္ျပည္က ျမစ္ ဝါျမစ္ႀကီး (Yellow River) ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

တရုတ္ျပည္ရဲ့ အဓိကျမစ္ႀကီး သုံးစင္း (ယန္ဇီ၊ မဲေခါင္ နဲ့ ျမစ္ဝါ) ထဲက ျမစ္ဝါျမစ္ႀကီးကို တရုတ္ျပည္ရဲ့ မိခင္ျမစ္ႀကီးလို့ သတ္မွက္တင္စားၾကပါတယ္။ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀၀ ေက်ာ္သက္တမ္းရွိခဲ့ၿပီး တရုတ္ျပည္ေျမာက္ပိုင္း တိဘက္ေဒသက ေရခဲ ေတာင္မ်ားဆီက အစျပု၊ တရုတ္ျပည္ႀကီး တခုလုံးကို မိုင္ေပါင္း ၃၄၀၀ ေက်ာ္ျဖတ္သန္းၿပီး ဘိုဟိုင္းပင္လယ္ (The Bo Hai Sea) ထံ စီးဝင္ခဲ့တာပါ။

The Bo Hai Sea

တရုတ္နိုင္ငံသားေတြအတြက္ ဒီျမစ္ႀကီးဟာ အီဂ်စ္နိုင္ငံက နိုင္းျမစ္ႀကီးလိုပါပဲ၊ ယဥ္ေက်းမႈ တို့ ေမြးဖြားရွင္သန္ရာ၊ ႏွစ္ေပါင္းေထာင္ခ်ီတည္တံ့ခဲ့တဲ့ ေအာင္ျမင္မႈမ်ားရဲ့ အထိမ္းအမွတ္၊ ေၾကာက္ရြံ့ၿပီး ခန့္ျငားရတဲ့ သဘာဝအင္အားစုႀကီး၊ ျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ အခုေတာ့ အဲဒီ ျမစ္ဝါျမစ္ႀကီးဟာ ေသဆုံးေနပါၿပီ၊ လူေတြဖန္တီးတဲ့ အညစ္အ ေၾကးေတြ စြန္းထင္း၊ အမိႈက္သရိုက္ေတြျပည့္ႏွက္၊ ေျမာက္မ်ားလွစြာေသာ ဆည္ႀကီးမ်ား၊ ေရကာတာႀကီးမ်ားရဲ့ လည္မ်ုိ ညႇစ္ အနိုင္က်င့္ခံရမႈေတြနဲ့ သူ့ေရဟာ အရင္လိုမသန့္ရွင္းေတာ့၊ သူ့ေရစီးဟာအရင္လို မတည္ညိမ္ေတာ့၊ သူ့ေရပမာဏ ဟာ အရင္လိုမမ်ားျပားေတာ့၊ သူ့ရဲ့ ခရီးဟာလဲ ပင္လယ္ဆီ မေရာက္နိုင္ေတာ့။

ျမစ္ဝါျမစ္ အထက္ပိုင္းက နာမည္ႀကီး Hukou ေရတံခြန္

Xiao Lang Di Dam on the Yellow River June 19, 2008

yellow river

ဒီေန့မွာေတာ့ ေသဆုံးေနတဲ့ ျမစ္ဝါျမစ္ ႀကီးဟာ တရုတ္ျပည္ရဲ့ သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး ဂရုမစိုက္မႈကို အထင္အရွားျပသတဲ့့ အမွတ္အသားတခု အျဖစ္နဲ့သာ ရပ္တည္ေနရပါၿပီ၊ တရုတ္ျပည္သူမ်ားနဲ့ ကမာ႓တဝွမ္းက တာဝန္သိအဖြဲ့အစည္းမ်ား၊ အစိုးရမ်ားက အျပင္းအ ထန္ ေထာက္ျပေဝဘန္ၾကလို့ အလန့္တၾကားနိုးထလာတဲ့ တရုတ္အစိုးရက ျမစ္ဝါျမစ္ျပန္လည္ထူေထာင္ေရး စီမံကိန္း ေတြ စတင္ေဆာင္ရြက္ေနေပမည့္ အလြန္ကိုပဲ ေနာက္က်ခဲ့ပါၿပီ။

က်ေနာ္တို့ရဲ့ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးလဲ ျမစ္ဝါျမစ္ႀကီးလို ပင္လယ္ဆီမေရာက္နိုင္ေတာ့တဲ့ ဘဝမ်ုိး ၾကုံရေလာက္ေအာင္ကိုပဲ အနိုင္က်င့္ခံေနရပါၿပီ၊ ကခ်င္ျပည္နယ္က ေမခ၊ မလိခ ျမစ္ဆုံေဒသမွာ တရုတ္အစိုးရပိုင္ ကုမၸဏီမ်ားက ေဆာက္လုပ္ ေနတဲ့ ျမစ္ဆံုဆည္စီမံကိန္းႀကီး ၿပီးသြားခဲ့ရင္ ယူနန္ျပည္နယ္ႀကီး လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားေတြ အလံုအေလာက္ရၿပီး စီးပြား ေရး ပိုမိုတိုးတက္၊ ျမန္မာစစ္ဗိုလ္ေတြနဲ့ အလိုေတာ္ရိစီးပြားေရးသမားေတြ အက်ုိးအျမတ္ျဖစ္ထြန္းၿပီး ဧရာဝတီျမစ္ႀကီး ကေတာ့ ကြယ္လြန္သြားတဲ့ ျမစ္မ်ားစာရင္းထဲ ေနာက္တိုးဝင္ေရာက္၊ ျမန္မာျပည္သူေတြကေတာ့ လက္ရွိဆင္းရဲနြမ္းပါးမႈ ထက္ အဆေပါင္းမ်ားစြာနိမ့္က်ၿပီး ကုန္းေကာက္စရာမရွိေလာက္ေအာင္ကို ဆင္းရဲၾက၊ ပ်က္ဆီးၾကရမွာပါ။ ဧရာဝတီကို ျမစ္ဝါျမစ္လို ဘဝမ်ုိးမေရာက္ေအာင္ က်ေနာ္တို့ အခ်ိန္မီ ကာကြယ္ၾကဖို့ အေရးတႀကီး လိုအပ္ေနပါၿပီ၊

(၂) ဆည္၊ ေရကာတာ၊ ေရေလွာင္တမံ

စကားလုံး သုံးလုံးကြဲေနေပမည့္ အဓိပၸာယ္ကအတူတူပါပဲ၊ ျမစ္ကိုျဖတ္ၿပီး ျမစ္ေရစီးကို ဟန့္တားဖို့ တည္ေဆာက္ထားတဲ့ နံရံႀကီးတခုပါ။ အဲဒီနံရံႀကီးနဲ့ ျမစ္ေရစီးကိုတားၿပီး အဲဒီျမစ္ေရေတြကို စုေဆာင္းဖို့ေရေလွာင္ကန္ (Reservoir) ေခၚတဲ့ လူလုပ္ေရကန္ႀကီး (Artificial Lake) တခုကို ဆက္စပ္တည္ေဆာက္ရပါတယ္။ အဲဒီလို ျမစ္ေရစီးကို ဆည္ (သို့) ေရကာ တာ (Dam) နဲ့ ဟန့္တား၊ ျမစ္ထဲကေရေတြကို ေရေလွာင္ကန္ (Reservoir) ထဲမွာ စုေဆာင္းၿပီး ေရေလွာင္ကန္နံေဘး မွာကပ္လွ်က္တည္ေဆာက္ထားတဲ့ ေရအားလွ်ပ္စစ္ဓာတ္ထုတ္လုပ္ေရး တာဘိုင္ (Turbine) ႀကီးမ်ားနဲ့ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ ထုတ္လုပ္ၿပီး သြယ္တန္းထားတဲ့ မဟာဓာတ္အားလိုင္းမ်ားနဲ့ အလိုရွိတဲ့ေနရာကို ပို့ေဆာင္ပါတယ္။ ဒီျမစ္ဆံုဆည္ကရ မည့္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား အားလုံးနီးပါးကို တရုတ္နိုင္ငံ၊ ယူနန္ျပည္နယ္ကို တင္ပို့မွာပါ။ ေရကာတာမွာ ေရတံခါးႀကီးမ်ားရွိ ပါတယ္။ တာဘိုင္မ်ားထဲ ေရေတြ ျဖတ္သန္းၿပီး လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားထုတ္ၿပီးတဲ့အခါ အဲဒီ ေရတံခါးႀကီးမ်ားကတဆင့္ ျမစ္ ထဲကို မလိုအပ္ေတာ့တဲ့ေရေတြ ျပန္ထုတ္ေပးမွာပါ။ ဒီေတာ့ ျမစ္အထက္က က်လာတဲ့ ေရကို ေရကာတာႀကီးနဲ့ ပိတ္ဆို့ ဟန့္တား၊ ေရေလွာင္ကန္ႀကီးထဲမွာ လိုအပ္တဲ့ ပမာဏရတဲ့အထိ စုေဆာင္း၊ လိုအပ္တဲ့ပမာဏရေတာ့မွ အဲဒီေရေတြကို လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားထုတ္မည့္ တာဘိုင္ႀကီးေတြကို ျဖတ္သန္း၊ ၿပီးေတာ့မွ မလိုအပ္ေတာ့တဲ့ေရေတြကို ေရတံခါးႀကီးမ်ား ကတဆင့္ ျမစ္ရဲ့ ေအာက္ပိုင္းဆီကို ျပန္လည္ ထုတ္လႊတ္ေပးမွာပါ။ ဒါဟာျဖင့္ ေရအားလွ်ပ္စစ္ဓာတ္ထုတ္မည့္ ဆည္ စီမံကိန္းတခုရဲ့ ေယဘုယ်လုပ္ငန္းစဥ္ပါ။

maka-malika

ဒီေတာ့ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား မ်ားမ်ားထုတ္ခ်င္တာနဲ့အမွ်၊ စုေဆာင္းရမဲ့ ေရပမာဏက ပိုၿပီးမ်ား ျပား၊ ေရကာတာႀကီးက ပိုၿပီး ျမင့္မား၊ ေရေလွာင္ကန္ႀကီးရဲ့အက်ယ္အဝန္းကပိုၿပီး ႀကီးမားက်ယ္ျပန့္၊ အဲဒီေရကာတာႀကီး ေဆာက္လုပ္ဖို့အတြက္ ဆည္ေဆာက္လုပ္မည့္ ေနရာက ဖယ္ရွားေပးရမည့္ လူထုရဲ့ ေပးဆပ္ရမႈက ပိုၿပီးမ်ားျပားၿပီး ျမစ္ေအာက္ပိုင္းက လူထုရဲ့ ခံစားနာက်င္ရမႈ၊ ဆုံးရႈံးမႈေတြကလဲ ပိုၿပီး ႀကီးမားနက္ရိႈင္းပါလိမ့္မယ္။ အခု ျမစ္ဆံုဆည္ ကိစၥကို ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ေရ အားလွ်ပ္စစ္ ကီလိုဝတ္ ၃ သန္း ၆ သိန္း ကေန ၆ သန္း (3.6 million kw-6 million kw) ႏွစ္စဥ္ ထုတ္လုပ္ဖို့ ေမွ်ာ္လင့္ ထားတာမို့ ဆည္ႀကီးရဲ့ အလ်ားနဲ့ အျမင့္က အင္မတန္ ႀကီးမားပါတယ္။ အလ်ား ေပ ၅၀၀၊ အျမင့္ ေပ ၅၀၀ ဆိုတာ အ ထပ္ ၄၉ ထပ္ အေဆာက္အအံုတခုေလာက္ ျမင့္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ေရေလွာင္ကန္ႀကီးရဲ့ ဧရိယာအက်ယ္အဝန္းကလဲ ၂၉၅ ဒႆမ ၈ စတုရန္းမိုင္ ဆိုေတာ့ ဧရိယာစတုရန္းမိုင္ ၂၃၁ ဒႆမ ၂ ရွိတဲ့ မဟာရန္ကုန္ၿမို့ေတာ္ထက္လဲႀကီး၊ ဧရိယာစတုရန္းမိုင္ ၂၆၈ ရွိတဲ့ စကၤာပူၿမို့ႀကီးထက္လဲ ႀကီးၿပီး၊ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုက ဧရိယာစတုရန္းမိုင္ ၃၀၁ ရွိတဲ့ နယူးေယာက္ၿမို့ေတာ္ႀကီးေလာက္ကို က်ယ္ဝန္းလွပါတယ္။

ဒီေလာက္ႀကီးမားတဲ့ ေရေလွာင္ကန္ႀကီးကို ေဆာက္ဖို့ ျမစ္ဆုံေဒသတဝိုက္က ေက်းရြာေပါင္း ၄၇ ရြာ ေရႊ့ေျပာင္းေပးရမွာျဖစ္ၿပီး ကခ်င္လူမ်ုိး ၂၀၀၀၀ ေက်ာ္ သူတို့ရဲ့ ဇာတိေျမ၊ သူတို့ရဲ့ ဘိုးစဥ္ေဘာင္ဆက္က အေမြအႏွစ္ေတြကို ဆုံးရႈံးၾကရမွာပါ။ ပိုၿပီးႀကီးမားတဲ့ ဆုံးရႈံးမႈကေတာ့ ေရေအာက္ေရာက္ သြားေတာ့မည့္ အၿမဲစိမ္းသစ္ေတာႀကီးေတြ၊ ေတာင္တန္းေတြ ၊လြင္ျပင္ေတြနဲ့ ကခ်င္လူမ်ုိးမ်ား အမြန္အျမတ္ တန္ဘိုး ထားၾကတဲ့ ဖခင္နဂါးႀကီးနဲ့ သား နဂါးႏွစ္ေကာင္ ေမြးဖြားရာ၊ ေပ်ာ္ျမဴးရာ ျမစ္ဆံုေဒသကို ဆုံးရႈံးရမွာပါ။ ဒီဆုံးရႈံးမႈေတြကို ဘယ္လို ေလ်ာ္ေၾကးနဲ့မွ အစားထိုးလို့မရနိုင္ပါ။

(၃) ျမစ္ေအာက္ပိုင္းမွ ဆုံးရႈံးမႈမ်ား

ပိုၿပီးရွင္းေအာင္ အမွတ္စဥ္ထိုးၿပီး ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။

(က) အလ်ား ေပ ၅၀၀၊ အျမင့္ေပ ၅၀၀ ရွိတဲ့ ေရကာတာႀကီးက ေမခနဲ့ မလိခ ျမစ္ႀကီး ႏွစ္စင္းက စီးဆင္းလာတဲ့ေရေတြ ကို ပိတ္ဆို့ဟန့္တားၿပီး နယူးေယာက္ၿမို့ႀကီး ေလာက္ က်ယ္ျပန့္ၿပီး ၆၆ ထပ္ အေဆာက္အအံုတခုေလာက္ျမင့္ (ေပ ၉၅၀) တဲ့ ေရေလွာင္ကန္ႀကီးထဲမွာ အရင္သိမ္းဆည္းထားလိုက္မွာပါ။ ဒါေၾကာင့္မို့ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးရဲ့ ပင္မအစဟာ ေမခ နဲ့ မလိခမဟုတ္ေတာ့ပါ။ ျမစ္ဆုံဆည္ႀကီး ျဖစ္သြားပါၿပီ၊ ျမစ္ဆုံဆည္ႀကီးက ေရလႊတ္ေပးမွသာ ဧရာဝတီ ဆက္လက္စီး ဆင္းနိုင္မွာပါ။

(ခ) အဲဒီ ေရေလွာင္ကန္ႀကီးထဲမွာ လိုအပ္တဲ့ ေရပမာဏရဖို့ အခ်ိန္အေတာ္ၾကာ စုေဆာင္းရမွာပါ။ အခ်ုိ့ ဆည္ႀကီးေတြ မွာ ေရကာတာအျပည့္ ေရစုခ်ိန္ တႏွစ္ကေန တႏွစ္ခြဲ ၾကာပါတယ္။ ေရေလွာင္ကန္ႀကီး ေရစုေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးထဲ ေရစီးမွာ မဟုတ္ပါ။

(ဂ) ေရေလွာင္ကန္ထဲမွာ ေရျပည့္ၿပီးတဲ့ေနာက္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အားထုတ္လုပ္ၿပီး မလိုေတာ့တဲ့ ေရကို ေရတံခါးႀကီးမ်ားက တဆင့္ ဧရာဝတီျမစ္ထဲ ထုတ္လႊတ္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဧရာဝတီ ျပန္လည္စီးဆင္းနိုင္ပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမည့္ ေရေတြက ညစ္ ပတ္ၿပီး မသန့္ရွင္းေတာ့ပါ။

(ဃ) ေရကာတာက ထုတ္လႊတ္တဲ့ ေရက မသန့္ရွင္းေတာ့လို့ အဲဒီေရ (Polluted Water) ကို ေသာက္သုံးၾကရမည့္ လူေတြ၊ တိရိစာၧန္ေတြအတြက္ ေရာဂါဘယေတြ ရေစပါတယ္။ ေရေလွာင္ကန္ႀကီးကိုယ္တိုင္က ျခင္လို ငွက္ဖ်ား စတဲ့ ေရာဂါဘယျဖန့္ေဝတတ္တဲ့ ပိုးမႊားေတြ စုေဝးပြားမ်ားရာ ေဒသႀကီးျဖစ္လာၿပီး ပါတ္ဝန္းက်င္လူထုရဲ့ က်န္းမာေရးကို အႀကီးအက်ယ္ ထိခိုက္ေစနိုင္ပါတယ္။

(င) ေမခ နဲ့ မလိခ ျမစ္မ်ားက စီးဆင္းလာတဲ့ ေရဟာ နုံးမ်ား၊ သဲမ်ားကိုပါသယ္ေဆာင္လာခဲ့ၿပီး အဲဒီ နုံးေတြ၊ သဲေတြ (Sediment) က ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္ ျမစ္ညာပိုင္းမွာ ေျမဩဇာအင္မတန္ေကာင္းတဲ့ နုံးတင္ေျမနုေတြ ဖန္ တီးေပးၿပီး ျမန္မာနိုင္ငံရဲ့ စိုက္ပ်ုိးေရးလုပ္ငန္းကို အႀကီးအက်ယ္ ေထာက္ပံ့ေနတာတာပါ။ ဆည္ႀကီး ၿပီးသြားရင္ေတာ့ အဲဒီ နုံးေတြဟာ ေရေလွာင္ကန္ႀကီးရဲ့ ေအာက္ေျခမွာပဲ အနည္ထိုင္က်န္ရစ္ခဲ့ၿပီး ျမစ္ေအာက္ပိုင္းကို ဘယ္လိုမွ ေရာက္ မွာမဟုတ္ေတာ့ပါ။ နုံးတင္ေျမနုပါးရွားသြားမည့္ ျမစ္ဝကြ်န္းေပၚမွာ စိုက္ပ်ုိးေရးလုပ္ငန္းေတြ ထိခိုက္ပါလိမ့္မယ္။

(စ) ဆည္ႀကီးကပဲ ျမစ္အတြင္း ငါးအပါအဝင္ ေရေနသတၲဝါ မ်ားရဲ့ ျမစ္ဖ်ားကေန ျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္ ေရႊ့ေျပာင္း သြားလာမႈကို ပိတ္ဆို့ဟန့္တားလိုက္ပါလိမ့္မယ္။ ငါးမ်ုိးဆက္တုံးမႈ၊ အေရအတြက္ရွားပါးမႈေတြက ေရလုပ္ငန္းလုပ္ကိုင္ သူမ်ားကို အႀကီးအက်ယ္ ထိခိုက္ပါလိမ့္မယ္။

(ဆ) ျမစ္ေရပမာဏနဲ့ ေရစီးကို ဆည္ႀကီးက ထိန္းခ်ုပ္လိုက္ၿပီမို့လို့ ျမစ္အတြင္း သေဘၤာမ်ား၊ ေမာ္ေတာ္မ်ား၊ ေလွမ်ားနဲ့ ခရီးသြားလာမႈဟာ ပိုၿပီးခက္ခဲလာပါလိမ့္မယ္။ ျမန္မာနိုင္ငံရဲ့ ၿမို့ေပါင္း၊ ရြာေပါင္းမ်ားစြာ၊ ဆိပ္ကမ္းေပါင္းမ်ားစြာဟာ ဧရာဝတီ ျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္ ဝဲ၊ယာ တဘက္တခ်က္မွာ တည္ရွိေနၾကၿပီး ခရီးသြားလာေရး နဲ့ ကုန္စည္စီးဆင္းမႈ အတြက္ ဒီျမစ္ႀကီးကို ျမန္မာနိုင္ငံရဲ့ လူဦးေရ ၆၀%က အားကိုးေနရတာပါ။ ေရနည္းသြားတဲ့ ျမစ္ႀကီးအတြင္း၊ ေရတိမ္ သြားတဲ့ ျမစ္ႀကီးအတြင္း၊ ေရစီးနည္းၿပီး မမွန္တဲ့ ျမစ္ႀကီးအတြင္းမွာ သေဘၤာမ်ား၊ ေမာ္ေတာ္မ်ား၊ ေလွမ်ား မိုးရာသီက လြဲရင္ က်န္တဲ့အခ်ိန္ေတြမွာ သြားလာနိုင္မွာ မဟုတ္ေတာ့ပါ။

(စ်) ေရစီးေႏွးၿပီး ေရပမာဏနဲသြားတဲ့ ျမစ္ႀကီးရဲ့ ကမ္းပါးတဖက္တခ်က္က ျမစ္ေရကိုအမွီျပုၿပီးေပါက္ေနတဲ့ ဒီေရာက္ ေတာေတြ ပ်က္စီးကုန္ပါလိမ့္မယ္။ ဒီေရာက္ေတာေတြ မရွိေတာ့တဲ့အတြက္ ကမ္းပါးေတြ ၿပိုက်ၿပီး ဧရာဝတီ ျမစ္နဲ့ ျမစ္ လက္တက္မ်ားအတြင္းမွာ ေသာင္ထြန္းၿပီး အဲဒီ ေျမပမာဏက ေရပမာဏထက္ ပိုမ်ားလာပါလိမ့္မယ္။ ေရနည္းသြားတဲ့ ျမစ္ႀကီးနဲ့ ဒီေရာက္ေတာေတြ ပ်က္သုံးမႈက ဧရာဝတီျမစ္္ဝွမ္းေဒသကို ေျခာက္ေသြ႕ဇုံအျဖစ္ အသြင္ေျပာင္းလိုက္ပါလိမ့္ မယ္။

(ည) တခါတရံ မိုးအျပင္းအထန္ နဲ့ အဆက္မျပတ္ရြာသြန္းတဲ့ အခါ ဆည္ထဲမွာ ေရပမာဏက ဆည္က ထိန္းထားနိုင္တာ ထတ္ အဆမတန္ပိုမ်ားလာတတ္ပါတယ္။ အဲဒီအခါမွာ ေရအင္အားေၾကာင့္ ဆည္ၿပိုက်မွာကို ေရွာင္တဲ့အေနနဲ့ ဆည္ ေရတံခါးေတြကို ဖြင့္ၿပီး ေရေတြ ရုတ္တရက္ ထုတ္ပစ္တတ္ၾကပါတယ္။ အဲဒီ အေရးေပၚေရထုတ္မႈက ဧရာဝတီျမစ္ထဲကို ေတာင္က်ေခ်ာင္းေရေတြ ဒလေဟာ အရွိန္အဟုန္ႀကီးမားစြာ စီးဆင္းလာသလိုမ်ုိး ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ ျမစ္ထဲမွာလဲ ကမ္းၿပို ထားလို့ ေသာင္ေတြက ကမ္းပါးထက္ပိုျမင့္ေနတဲ့ အခ်ိန္၊ ကမ္းပါးမွာလဲ ဒီေရာက္ေတာေတြ မရွိေတာ့တဲ့ အခ်ိန္မွာ ဒီ ေရစီးဆင္းမႈက ျမစ္နဲ့ မလွမ္းမကမ္းက ၿမို့ရြာမ်ားကို ေရလႊမ္းမိုးတဲ့ အထိ ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။ ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္းက ၿမို့ႀကီးမ်ား အားလုံးနီးပါး ဒီရုတ္တရက္ေရလႊမ္းမိုးမႈဒဏ္ကို မၾကာခဏ ခံစားၾကရမွာပါ။

(ဋ) ျမန္မာနိုင္ငံမွာ ေျခာက္ေသြ႕တဲ့အခ်ိန္၊ ေနြရာသီ (ေဖေဖာ္ဝါရီ လ ကေန ေမ လအတြင္း) ဆည္ထဲမွာလဲ ေရနည္းမွာမို့ ဆည္က ေရျပန္ထုတ္တာလဲ အလြန္နည္းၿပီး ဧရာဝတီျမစ္အတြင္း ေရစီးဆင္းမႈ မရွိသေလာက္ျဖစ္ေတာ့မွာပါ။ အဲဒီအ ခ်ိန္မွာ ဧရာဝတီျမစ္ စီးဝင္ရမည့္ ဘဂၤလားပင္လယ္ (Andaman Sea) က ေရေတြက ဧရာဝတီျမစ္ဘက္ကို ျပန္လည္စီး ဝင္ၿပီး ဧရာဝတီျမစ္ဝကြ်န္းေပၚတခုလုံး ဆားငံေရေတြ လႊမ္းသြားပါလိမ့္မယ္။ ေနြကုန္လို့ မိုးရာသီ စပါးစိုက္ပ်ုိးရမည့္ အ ခ်ိန္မွာ ဆားငံေရလႊမ္းၿပီး ပ်က္ဆီးေနတဲ့ လယ္ေျမေတြက ျမန္မာနိုင္ငံ လယ္သမားထုႀကီးရဲ့ အက်ုိးစီးပြားကို အႀကီးအ က်ယ္ထိခိုက္မွာ ျဖစ္သလို ျမန္မာတနိုင္ငံလုံး ဆန္စပါးရွားပါးမႈ၊ စားနပ္ရိကၡာမလံုေလာက္မႈမ်ား ျဖစ္ေပၚပါလိမ့္မယ္။

အထက္မွာတင္ျပထားတာေတြနဲ့ သဘာဝပါတ္ဝန္းက်င္ ပ်က္ဆီးမႈ၊ ရာသီဥတုေဖာက္ျပန္မႈ၊ ရွားပါးသစ္ပင္မ်ား၊ ပန္းမ်ား၊ ေရေနသတၲဝါမ်ား၊ ငွက္မ်ုိးစုမ်ား မ်ုိးတုန္းေပ်ာက္ကြယ္မႈ၊ ေတြေပါင္းစပ္လိုက္မယ္ဆိုရင္ တရုတ္အစိုးရရဲ့ ဧရာဝတီျမစ္ ဖ်ားမွာ ျမစ္ဆံုဆည္ တည္ေဆာက္ျခင္းဟာ ျမန္မာျပည္သူ သန္းေပါင္းမ်ားစြာကို စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ က်န္းမာေရး၊ အ သက္ရွင္သန္ေရး၊ စားနပ္ရိကၡာဖူလံုေရး၊ နိုင္ငံေရး အဘက္ဘက္က အတိုင္းအဆမရွိပ်က္စီးေစမွာပါ။ သူတို့ရဲ့ နိုင္ငံမွာ ျမစ္ဝါျမစ္ႀကီး ေသဆုံးသြားတဲ့ သာဓက အထင္အရွားရွိရက္နဲ့ က်ေနာ္တို့နိုင္ငံက မိခင္ျမစ္ႀကီးကို သတ္ဖို့ႀကိုးစားေနတာ ဟာ တရုတ္အစိုးရက ျမန္မာျပည္သူမ်ားကို တိုက္ရိုက္ဖိႏွိပ္ေစာ္ကားေနတာလို့ က်ေနာ္ ယူဆပါတယ္။ တရုတ္အစိုးရနဲ့ ပူးေပါင္းၿပီး ျမန္မာျပည္သူမ်ားကို လူ့အခြင့္အေရးခ်ုိးေဖာက္ေနတဲ့၊ ျမန္မာနိုင္ငံရဲ့ မိခင္ျမစ္ႀကီးကို သတ္ျဖတ္ေနတဲ့ ျမန္ မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြကိုလဲ အလြန္အံ့ဩမိပါတယ္။ တကယ္ေတာ့ သူတို့ေတြလဲ မ်ုိးရိုးစဥ္ဆက္ ဧရာဝတီနဲ့ ႀကီးျပင္းၿပီး ဧရာဝတီရဲ့ ေစာင့္ေရွာက္မႈကို ခံယူခဲ့ၾကရသူေတြပါ။ ဧရာဝတီဟာ က်ေနာ္တို့ အားလုံးရဲ့ အေမ ျဖစ္သလို့ သူတို့ရဲ့ အေမလဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဧရာဝတီရဲ့ေက်းဇူးေတြ သူတို့အေပၚမွာလဲ အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။

(၄) ဆင္းရဲနြမ္းပါးမႈ ေလွ်ာ့ခ်ေရး

ဦးသိန္းစိန္ ၾကံ့ဖြံ့သမၼတျဖစ္လာၿပီးတဲ့ေနာက္ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္းမွာ က်ယ္က်ယ္ျပန့္ျပန့္ ေျပာဆိုလာၾကတာကေတာ့ “ဆင္း ရဲနြမ္းပါးမႈေလွ်ာ့ခ်ေရးနဲ့ ပေပ်ာက္ေရး” ပါပဲ၊ ဦးသိန္းစိန္ ကဦးေဆာင္ၿပီး ေဆြးေနြးပြဲေတြ၊ စာတမ္းဖတ္ပြဲေတြ အႀကီးအ က်ယ္ျပုလုပ္ေနၾကတာပါ။ ဦးသိန္းစိန္ရဲ့ စီးပြားေရးအၾကံေပးအဖြဲ့ေခါင္းေဆာင္ ေဒါက္တာဦးျမင့္ကလဲ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ ေမ လ ၂၀-၂၁၊ ေနျပည္ေတာ္မွာက်င္းပတဲ့ “ေက်းလက္ေဒသဖြံ့ၿဖိုးေရးႏွင့္ ဆင္းရဲနြမ္းပါးမႈ ပေပ်ာက္ေရး အလုပ္ရံု ေဆြးေနြး ပြဲ” မွာ “ျမန္မာနိုင္ငံတြင္ ဆင္းရဲနြမ္းပါးမႈ ေလွ်ာ့ခ်ေရး၊ ေရွ့ဆက္ ေဆာင္ရြက္ရန္မ်ား” ဆိုတဲ့ စာတမ္းတေစာင္တင္သြင္း ခဲ့ပါတယ္။ သူ့ရဲ့ စာပိုဒ္ေပါင္း ၉၇ ပုဒ္ရွိတဲ့ စာတမ္းမွာ စာပိုဒ္ အမွတ္ ၅၇ ကေန ၈၇ အထိ စာပိုဒ္ေပါင္း ၃၀ နဲ့ ျမန္မာနိုင္ငံ ရဲ့ လယ္ယာစိုက္ပ်ုိးေရး က႑ကို ဦးစားေပး တင္ျပသြားတာေတြ႕ရပါတယ္။

သူ့ရဲ့ တင္ျပခ်က္ေတြကေတာ့ လယ္ယာ က႑ကို ျမွင့္တင္ျခင္းဟာ ဆင္းရဲနြမ္းပါးမႈပေပ်ာက္ေရးအတြက္ အဓိကက်ေၾကာင္း အစခ်ီၿပီး ဆန္စပါးစိုက္ပ်ုိး ထုတ္ လုပ္မႈကို ျပည္တြင္းဖူလုံရုံမက ျပည္ပကို တိုးျမွင့္တင္ပို့ေရာင္းခ်နိုင္ဖို့၊ ကမာ႓ေပၚမွာ အဓိက ဆန္စပါးစိုက္ပ်ုိး ထုတ္လုပ္ ေရာင္းခ်တဲ့ နိုင္ငံအဆင့္ကို အေရာက္လွမ္းဖို့၊ အဲဒီအတြက္ အစိုးရ ရဲ့မူဝါဒခ်မွတ္မႈ၊ ဝန္ႀကီးဌာနမ်ားရဲ့ အေကာင္အ ထည္ေဖာ္မႈ၊ လယ္သမားမ်ားနဲ့ ပုဂၢလိက ကုမၸဏီမ်ားရဲ့ အခန္းက႑၊ တိက်မွန္ကန္တဲ့ စာရင္းဇယားမ်ားျပုစုမႈ၊ လယ္ သမားမ်ားကို အခြင့္အေရးအေကာင္းဆုံးဖန္တီးေပးဖို့ နဲ့ ေစ်းကြက္အသစ္ေတြ ရွာေဖြဖို့၊ ေျမယာပိုင္ဆိုင္မႈေတြကို ျပင္ ဆင္ဖို့ စသျဖင့္ အၾကံျပုထားတာေတြ႕ရပါတယ္။ အျခား စီးပြားေရး အၾကံေပးမ်ားကလဲ စာတမ္းေတြတင္ၾက၊ ေဆြးေနြး ၾကပါတယ္။ ဒါေပမည့္ သူတို့ရဲ့ စာတမ္းေတြက ဦးျမင့္ ရဲ့စာတမ္းလို လူထုၾကားထဲေရာက္မလာတဲ့အတြက္ ဘာေတြ အၾကံျပုတယ္ဆိုတာ မသိနိုင္ပါ။

ဒါေပမည့္လဲ ေဒါက္တာဦးျမင့္ရဲ့ စာတမ္းမွာ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီး ရဲ့ အေရးႀကီးမႈအေၾကာင္း တလုံးမွမပါတာေတြ႕ရပါတယ္။ ျမန္မာနိုင္ငံမွာ ဆင္းရဲနြမ္းပါးမႈ ေလွ်ာ့ခ်ေရး၊ ပေပ်ာက္ေရးအတြက္ ျမန္မာနိုင္ငံရဲ့ အဓိက စီးပြားေရးျဖစ္တဲ့ လယ္ယာ က႑ကို ျမွင့္တင္ရမယ္။ ကမာ႓့ ဆန္အထြက္ဆုံး နိုင္ငံျဖစ္ေအာင္ ႀကိုးစားရမယ္။ လယ္သမားေတြ အတြက္အက်ုိး စီးပြားေတြ ဖန္တီးေပးရမယ္ဆိုတာ မွန္ကန္တဲ့ အၾကံျပုခ်က္ပါ။ ဒါေပမည့္ အဲဒီ လယ္ယာစိုက္ပ်ုိးေရးလုပ္ငန္းရဲ့ အဓိက အားထားရာ၊ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီး ကို ဘယ္လို ကာကြယ္သင့္တယ္။ ေစာင့္ေရွာက္သင့္တယ္ ဆိုတာေတြ တလုံးတပါဒမွ ေဆြးေနြး၊အၾကံေပးတာ မေတြ႕ပါ။ က်ေနာ္က ဆရာ ဦးျမင့္လို စီးပြားေရးပညာရွင္မဟုတ္ေပမည့္ ဧရာဝတီ ကို မကယ္ တင္၊ မကာကြယ္ ၊မထိန္းသိမ္းပဲနဲ့ ျမန္မာနိုင္ငံမွာ ဆင္းရဲနြမ္းပါးမႈ ပေပ်ာက္ဖို့မေျပာနဲ့၊ ေလ်ာ့က်ေအာင္ေတာင္လုပ္နိုင္မွာ မဟုတ္ဘူးလို့ ေျပာခ်င္ပါတယ္။ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးမ်ား ျမစ္ဝါျမစ္လို ေသဆုံးသြားခဲ့ရင္ က်ေနာ္တို့ျပည္သူေတြဟာ ကုန္း ေကာက္စရာေတာင္ ရွိမွာမဟုတ္ေတာ့ဘူးလို့လဲ ေျပာခ်င္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ဆရာဦးျမင့္အပါအဝင္ ပညာရွင္မ်ားက ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြ ကို ျမစ္ဆုံဆည္တည္ေဆာက္ေရးစီမံကိန္းႀကီးကို ရပ္တန့္ဖို့ ရဲရဲတင္းတင္း တာဝန္သိသိ ေျပာသင့္တယ္လို့ ေတာင္းဆိုခ်င္ပါတယ္။

မၾကာခင္မွာ ဆင္းရဲနြမ္းပါးမႈ ပေပ်ာက္ေရး ေဆြးေနြးပြဲကို ေနျပည္ေတာ္မွာ ထပ္မံက်င္းပဦးမယ္။ အဲဒီ ေဆြးေနြးပြဲကို ေဒၚ ေအာင္ဆန္းစုၾကည္ နဲ့ နိုင္ငံေရးပါတီမ်ားက ကိုယ္စားလွယ္မ်ားကိုလဲ ဖိတ္ၾကားမယ္လို့ ၾကားသိရပါတယ္။ ဒီတခါျဖင့္ တာဝန္ရွိသူမ်ားက တာဝန္သိသိနဲ့ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးကို ကယ္တင္ေရး၊ ကာကြယ္ေရး ရဲရဲရင့္ရင့္ ေဆြးေနြးၾကလိမ့္မယ္လို့ ေမွ်ာ္လင့္မိပါရဲ့။

(၅) တာဝန္သိသူမ်ားက ေျပာေနၾကၿပီ

တာဝန္ရွိသူေတြက မေျပာၾကေသးေပမည့္ တာဝန္သိသူမ်ားကေတာ့ ေျပာေနၾကပါၿပီ၊ ဒီကေန့ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္းက လစဥ္ ထုတ္၊ အပါတ္စဥ္ထုတ္ မဂၢဇင္းေတြ၊ ဂ်ာနယ္ေတြ မွာ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးရဲ့ တန္ဘိုးႀကီးမားမႈနဲ့ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီး မပ်က္ဆီး ေအာင္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရမည့္ တာဝန္ေတြကို ပညာရွင္ေတြ၊ စာေရးဆရာေတြ၊ ကဗ်ာဆရာေတြ၊ ကာတြန္း ဆရာေတြက အင္တာဗ်ူးေတြ၊ ေဆာင္းပါးေတြ၊ ဝတၴုေတြ၊ ကဗ်ာေတြ၊ ကာတြန္းေတြ နဲ့ တင္ျပေဆြးေနြးေနၾကပါၿပီ၊ စာ မဘတ္တဲ့ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြ မသိၾကရင္ေတာင္မွ စာဘတ္တဲ့ ျပည္သူေတြ သိနားလည္ေနၾကပါၿပီ၊ တခ်ုိ့ စာေရး ဆရာေတြက စာေပေဟာေျပာပြဲေတြမွာ လူထုကို ဧရာဝတီျမစ္ႀကီး ရဲ့ အတိဒုကၡေတြအေၾကာင္း ရဲရဲတင္းတင္းေဟာ ေျပာေနၾကပါၿပီ၊ အဲဒီ ပုဂိၢဳလ္မ်ားရဲ့ တာဝန္သိမႈနဲ့ တာဝန္ယူမႈကို ေက်းဇူးတင္မိၿပီး အဲဒီလို တာဝန္သိသူေတြ မ်ားလာဖို့၊ လူထုရဲ့ သိနားလည္မႈကေန အင္အားအျဖစ္ေျပာင္းလဲၿပီး ဧရာဝတီကို ကာကြယ္နိုင္ၾကဖို့ ေမွ်ာ္လင့္မိပါရဲ့။

အဲဒီ တာဝန္သိသူေတြရဲ့ တင္ျပမႈေတြထဲက တခုကို မွ်ေဝခ်င္ပါတယ္။ အဲဒါက ထင္ရွားတဲ့ စာေရးဆရာ၊ ကဗ်ာဆရာ ေမာင္စိန္ဝင္း (ပုတီးကုန္း) ရဲ့ ေဟာေျပာခ်က္ပါ။ မဂလၤာဒုံၿမို့နယ္မွာ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ ေမလ ၁၅ ရက္ေန့မွာက်င္းပတဲ့ စာ ေပေဟာေျပာပြဲတခုမွာ ေျပာခဲ့တာလို့ သိရပါတယ္။ အဲဒီေဟာေျပာပြဲမွာ ဆရာေမာင္စိန္ဝင္း က ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးအ ေၾကာင္း ကဗ်ာႏွစ္ပုဒ္နဲ့ တင္ျပခဲ့ပါတယ္။

ဆရာေမာင္စိန္ဝင္း က ကခ်င္ျပည္နယ္က ဧရာဝတီျမစ္ဆံုေဒသကို လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၅ႏွစ္ (၁၉၉၆ ထင္ပါတယ္) ေလာက္က ေရာက္ဘူးခဲ့တယ္လို့ ဆိုပါတယ္။ အဲဒီမွာ ျမစ္ဆုံရဲ့အလွအပကို သူခံစားၾကည္နူးၿပီး သူ့အကိုရဲ့ တိုက္တြန္းမႈနဲ့ ကဗ်ာ တပုဒ္ကို တထိုင္ထဲ စပ္မိပါသတဲ့၊ အဲဒီ ကဗ်ာရဲ့ ေခါင္းစဥ္က “အင္ခိုင္မြန္ ရဲ့ ေျခရင္းမွာ” တဲ့၊ အင္ခိုင္မြန္ ဆိုတာက ေမခ နဲ့ မလိခ ဆံုတဲ့ေနရာမွာ မားမားႀကီးတည္ရွိေနတဲ့ ေတာင္တန္းႀကီးရဲ့ အမည္ပါ။ သူ့ကဗ်ာ ကို ဆရာေမာင္စိန္ဝင္းက ဒီလို ရြတ္ျပပါတယ္။

“အင္ခိုင္မြန္ ရဲ့ ေျခရင္းမွာ”

ေမခ နဲ့ မလိခ
ဆုံမိၾက ဒီမွာ။

သံေယာဇဥ္ ျမစ္ဆံုျဖစ္
ခ်စ္ၾကေသာအခါ၊

သမုဒယ ျမစ္ႏွစ္စင္းရဲ့
ခ်စ္ျခင္းဖြဲ့အလကၤာ
ဧရာဝတီ ရယ္လို့ျဖစ္၊

ကမာ႓တည္သေရြ႕
ျမန္မာျပည္ေဟ့ ရယ္လို့ ေႂကြးေၾကာ္ၿပီး
စီးေနမည့္ ျမစ္။

ကဗ်ာဆရာက ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးကို “ကမာ႓တည္သေရြ႕ ျမန္မာျပည္ေဟ့ရယ္လို့ ေႂကြးေၾကာ္ၿပီး စီးေနမည့္ျမစ္” လို့ ရဲရဲဝင့္ ဝင့္ တင္စားခဲ့ပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၅ ႏွစ္ကပါ။ ကဗ်ာဆရာက ဆက္ေျပာျပပါတယ္။ ရသစာေပ တခုရဲ့ တန္ဘိုးကို အ ခ်ိန္ကာလ နဲ့ ေဒသ ေပၚမွာယွဥ္ၿပီး အခ်ိန္တိုင္းမွာ၊ ေဒသတိုင္းမွာ မွန္မွ ေကာင္းတယ္လို့ ဆုံးျဖတ္ရတယ္လို့ဆိုပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၁၀ ႏွစ္က ေရးထားတဲ့ စာတပုဒ္၊ ကဗ်ာတပုဒ္ဟာ ဒီေန့ေခတ္နဲ့ မကိုက္ညီေတာ့ဘူးဆိုရင္ အဲဒီ စာဟာ ေကာင္း တယ္လို့ မေခၚနိုင္ဘူးတဲ့၊ အဲဒီလို ေျပာၿပီး ကဗ်ာဆရာက ဝမ္းနည္းေၾကကြဲစြာ ညီးတြားပါတယ္။ “က်ေနာ့္ ကဗ်ာဟာ မေကာင္းေတာ့ပါဘူး” တဲ့။ မႏွစ္က (၂၀၁၀ ခုႏွစ္) ျမစ္ဆုံကို သူ တေခါက္ထပ္ေရာက္ပါသတဲ့။ အဲဒီအခ်ိန္မွာေတာ့ သူ့ရဲ့ “ကမာ႓တည္သေရြ႕ ျမန္မာျပည္ေဟ့ရယ္လို့ ေႂကြးေၾကာ္ၿပီး စီးေနမည့္ျမစ္” ႀကီးဟာ ေနာက္တႏွစ္ေတာင္မွ ခံပါဦးမလားလို့ သူ သံသယျဖစ္မိရပါတယ္… တဲ့၊

ကဗ်ာဆရာက ဆက္ေျပာပါတယ္။ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးဟာ ျမန္မာျပည္ရဲ့ အသက္ေသြးေၾကာပါ တဲ့၊ ၿပီးေတာ့ ေမးခြန္းထုတ္ပါတယ္။ အဲဒီ အသက္ေသြးေၾကာႀကီး မရွိေတာ့ရင္ က်ေနာ္တို့ ရွိနိုင္ပါဦးမလား၊ ျမန္မာျပည္ႀကီး ဆက္လက္ရွင္သန္နိုင္ပါဦးမလား၊ အဲဒီ နာက်င္ေၾကကြဲစိတ္နဲ့ ကဗ်ာဆရာက ေနာက္ထပ္ကဗ်ာတပုဒ္ ကို ေရးၿပီး ရြတ္ဖတ္ျပပါတယ္။ ကဗ်ာရဲ့ ေခါင္းစဥ္က “ျမစ္ေကာ” တဲ့။

“ျမစ္ေကာ”

ျမစ္မေကာေအာင္လို့
သစ္ေတာတို့ စိမ္းလမ္းရေပမည္၊

ေရေဝေတာေတြ ဆိုင္းစို့စို့
မိႈင္းညို့ညို့မႈံရီ၊

ခ်င္းတြင္း နဲ့ ဧရာဝတီ
ေရျပာၾကည္သမွ် ျမန္မာ့ေသြးေဟ့၊

တေတာလုံးေျပာင္၊ တေတာင္လုံးလင္း
ျမစ္က်ဥ္းမွာ ေသာင္ေတြေပၚေတာ့
ေနာင္အရွည္မေမွ်ာ္ ျမန္မာေပ်ာက္ေအာင္လို့
ကိုယ့္ေသြးကို ကိုယ္ျပန္ေသာက္ၿပီလား
စိုးေၾကာက္ဖြယ္အပ်က္သေဘာနဲ့
ျမစ္ေကာမည့္ ေန့။။။

က်ေနာ္တို့ တိုင္းျပည္ရဲ့ သစ္ေတာႀကီးေတြ၊ အဘိုးတန္သတၲုေတြ၊ ေက်ာက္မ်က္ရတနာေတြ၊ သဘာဝအရင္းအျမစ္ေတြ ကို ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြက သူတို့ရဲ့ အရွင္သခင္ တရုတ္အစိုးရထံ ပ႑ာဆက္သ လာဘ္ထိုးပသေနခဲ့တာ ကုန္ သေလာက္ရွိေနပါၿပီ၊ အခုထပ္ၿပီး ျမန္မာနိုင္ငံရဲ့ အသက္ေသြးေၾကာ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးနဲ့ အျခားျမစ္ႀကီးေတြကိုပါ ျမန္မာ စစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြက တရုတ္အစိုးရထံ လက္ၫႈိးထိုး ေရာင္းစားလိုက္ပါၿပီ၊ ဒါကို ကဗ်ာဆရာ ေမာင္စိန္ဝင္း က “ကိုယ့္ ေသြးကို ကိုယ္ျပန္ေသာက္ၿပီလား” လို့ နာနာက်င္က်င္ ညီးတြားရင္း ျမစ္ႀကီးေတြ ေကာေအာင္လုပ္တာဟာ ျမန္မာနိုင္ငံ ပ်က္သုံးေအာင္လုပ္တာပဲလို့ ရဲရဲရင့္ရင့္ စြပ္စြဲလိုက္တာပါ။ ဆရာေမာင္စိန္ဝင္းလို ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးဘက္က အမွန္တရား ကို ရဲရဲဝံ့ဝံ့ေျပာရဲသူေတြ ပို၍ပို၍မ်ားလာပါေစ၊ ဒီစကားေတြကို သက္ဆိုင္သူ အာဏာရွင္မ်ားလဲ ျပတ္ျပတ္သားသား ၾကားၾကၿပီး အမွားျပင္နိုင္ၾကပါေစ။

(ဆရာေမာင္စိန္ဝင္းရဲ့ ေဟာေျပာခ်က္ အျပည့္အစံုကို ဒီေနရာမွာ http://www.4shared.com/audio/JhKO0JbZ/MgSeinWin_20110515_ThuTaRaThaS.html နားေထာင္နိုင္ပါတယ္။)

(၆) ျမစ္ႀကီးနား၊ ငလ်င္နဲ့ စကၠန့္ ၂၀

က်ေနာ့္ရဲ့ ဇူလိုင္လ ၈ရက္ေန့စြဲနဲ့ ျဖန့္ခ်ိခဲ့တဲ့ “ဧရာဝတီကို ကယ္တင္ၾကစို့” စာတမ္းမွာ “ျမစ္ဆံုဆည္ဟာ စစ္ကိုင္း ငလ်င္ျပတ္ေရြ႕ေၾကာႀကီးနဲ့ နီးလို့ ငလ်င္မ်ားလႈပ္ခဲ့ရင္ ျမစ္ႀကီးနားၿမို့ႀကီးတၿမို့လုံး စကၠန့္၂၀ အတြင္းမွာ ေရေအာက္နစ္ ျမုတ္သြားနိုင္တယ္” လို့ ပညာရွင္မ်ားရဲ့ သတိေပးခ်က္ကို တင္ျပခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီမွာ စကၠန့္၂၀ ဆိုတာျဖင့္ မျဖစ္နိုင္၊ လြန္ လြန္းၿပီလို့ ေဝဘန္ေဆြးေနြးၾကတာေတြကို စာေရးဆရာတေယာက္ရဲ့ Face Book စာမ်က္ႏွာမွာေတြ႕ရပါတယ္။ “ဒီလို ဆိုရင္ ေရဟာ တနာရီကို မိုင္ ၅၄၀၀ ေလာက္နႈံးနဲ့ စီးဆင္းရမွာမို့ မ်ားၿပီထင္တယ္” လို့ စာေရးဆရာက ဆိုပါတယ္။ တ ေယာက္ကက်ေတာ့ “မိနစ္ ၂၀ ကိုေျပာတာထင္တယ္။ နဲနဲပိုေရးမိသြားတာမ်ားလား” လို့ ေျဖပါတယ္။ တေယာက္က က်ေတာ့ “အသံရဲ့ျမန္နႈံးကမွ တနာရီကို ၇၆၈ မိုင္မို့ ေရရဲ့အျမန္က အသံထက္ ၇ ဆေက်ာ္ျမန္ေနၿပီ” လို့ ေထာက္ျပျပန္ ပါတယ္။ တခ်ုိ့ကေတာ့ “အမွားႀကီးတခုကို လက္ဆင့္ကမ္း ျဖန့္ေဝလိုက္မိပါၿပီ” ဆိုၿပီး ေနာင္တရေနၾကျပန္ပါတယ္။ က်ေနာ္ကေတာ့ အံ့ဩမိပါတယ္။ စကၠန့္၂၀၊ မိနစ္ ၂၀၊ ၂ နာရီ၊ နာရီ ၂၀ ဆိုတာက အဓိက မဟုတ္ပါ။ ငလ်င္ဒဏ္ ေၾကာင့္ ဆည္ႀကီးၿပိုက်ၿပီး ျမစ္ႀကီးနားၿမို့ႀကီး ေရေအာက္ေရာက္နိုင္တယ္ဆိုတာကို သတိေပးျခင္းက အဓိကပါ။ စကၠန့္ ၂၀ ဆိုတာကို သံသယျဖစ္လို့ က်ေနာ့္ စာတမ္းတခုလုံးကို လက္မခံဘူး၊ မယံုဘူးဆိုရင္လဲ ရွိပါေစ၊ သစ္ပင္ တပင္ခ်င္းကို ေစ့ေစ့စပ္စပ္လိုက္ၾကည့္ၿပီး သစ္ေတာအုပ္ႀကီး တခုလုံးကို မျမင္သလို ျဖစ္ေနပါတယ္။ စကၠန့္ ၂၀ ဆိုတာကို သံသယျဖစ္ ေဆြးေနြးေနမည့္အစား ျမစ္ႀကီးနားၿမို့ႀကီး ေရေအာက္မေရာက္ေအာင္ ဘယ္လို အခ်ိန္မီ ကာကြယ္ၾကမလဲ ဆိုတာကို အေလးအနက္ေဆြးေနြးၾက၊ တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္ၾကရင္ ဘယ္ေလာက္ ေကာင္းလိုက္မလဲ။

ဆည္ႀကီးၿပိုက်ဖို့က ငလ်င္ေၾကာနဲ့ နီးတာအျပင္ အျခားအေၾကာင္းရင္း ႏွစ္ရပ္ရွိပါေသးတယ္။ မိုးအႀကီးအက်ယ္အဆက္ မျပတ္ ရြာၿပီး ျမစ္ေရႀကီးတဲ့အခါမွာလဲ ဆည္ထဲမွာထိန္းထားနိုင္တဲ့ ေရပမာဏကို အလြန္အကြ်ံေက်ာ္လြန္ၿပီး ေရဖိအား ဒဏ္မခံနိုင္ပဲ ဆည္က်ုိးတတ္ပါတယ္။ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ ေမလမွာ မိုးအႀကီးအက်ယ္ရြာသြန္းလို့ ျမစ္ႀကီးနားရဲ့ ေျမာက္ဘက္ ၁၀မိုင္ ေလာက္အကြာမွာရွိတဲ့ က်ိန္ခရန္ (Ching Hkrang) ဆည္ ၿပိုအက္ၿပီး က်ိန္ခရန္ရြာ ေရလႊမ္းမိုးခံရၿပီး လူ ၅ ဦး ေသဆုံးခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒီကာလမတိုင္ခင္ကလဲ ဝါေရွာင္ဆည္ႀကီး ၿပိုပ်က္ခဲ့ၿပီးပါၿပီ၊ ကခ်င္ျပည္နယ္မွာ အဲဒီလို မိုးသည္း ထန္စြာရြာသြန္းၿပီး ေမခ၊ မလိချမစ္ေရႀကီးၿပီး ေရလႊမ္းမိုးမႈကို ၁၉၅၀၊ ၁၉၆၀၊ ၁၉၇၉၊ ၁၉၈၀၊ ၁၉၉၇၊ ၂၀၀၄၊ ခုႏွစ္မ်ားမွာ ေတြ႕ၾကုံခဲ့ရၿပီးပါၿပီ၊ ၁၉၇၉ ခုႏွစ္ေရလႊမ္းမိုးမႈမွာ ျမစ္ႀကီးနားၿမို့ တၿမို့လုံးနီးပါး ေရျမုတ္ခဲ့ပါတယ္။ ေနာက္တေၾကာင္းက ေတာ့ တရုတ္ဆည္မ်ားရဲ့ အရည္အေသြးညံ့ျဖင္းမႈေၾကာင့္ပါ။ တရုတ္ျပည္မွာ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္ ဩဂုတ္လမွာ ရွင္မန္တန္ (Shimantan) နဲ့ ဘန္ေက်ာင္ (Banqiao) ဆည္ႀကီးေတြ ၿပိုလဲေတာ့ အေဆာက္အအံု ၆ သန္းေက်ာ္ ပ်က္ဆီး၊ လူ ၁၁ သန္းေက်ာ္ အိုးအိမ္မဲ့ ျဖစ္ၿပီး လူ ႏွစ္သိန္း ၄ ေသာင္းေက်ာ္ ေသဆုံးခဲ့ရပါတယ္။

Floodwaters overrunning the Washawng Dam in Burma in may 2006 shortly before it broke. (Photo: KDNG)

ဒီေတာ့ ျမစ္ဆံုဆည္ႀကီးၿပိုက်ဖို့က မိုးႀကီးၿပီး ျမစ္ေရလႊမ္းလို့၊ ဆည္ရဲ့အရည္အေသြးညံ့ျဖင္းလို့နဲ့ ငလ်င္လႈပ္လို့ စတဲ့ အ ေၾကာင္းသုံးပါးထဲက တေၾကာင္းေၾကာင္းျဖစ္ေစ၊ ႏွစ္ေၾကာင္းစံုလို့ျဖစ္ေစ၊ သုံးေၾကာင္းစလုံးေပါင္းစံုလို့ျဖစ္ေစ၊ ျဖစ္လာနိုင္ တဲ့ ကိစၥပါ။ က်ိန္ခရန္ဆည္၊ ဝါေရွာင္ဆည္မ်ားထက္ အဆေပါင္းမ်ားစြာ ႀကီးမားလွတဲ့ ဆည္ႀကီးမို့ ဒီဆည္ႀကီး က်ုိးပ်က္ခဲ့ ရင္ျဖင့္ (စကၠန့္၂၀ မွာျဖစ္ေစ၊ မိနစ္ ၂၀ မွာျဖစ္ေစ၊ ၂ နာရီမွာ ျဖစ္ေစ) ဆည္ႀကီးေအာက္ေျခမလွမ္းမကမ္းက ျမစ္ႀကီးနား ၿမို့ႀကီး ေရေအာက္ေရာက္သြားရံုမက ေရထဲေမ်ာပါပ်က္စီးသြားမွာပါ။

DISSENT ဆိုတဲ့ စာေစာင္ ရဲ့ ၂၀၁၁ ခုႏွစ္ေဆာင္းကူး/ေဆာင္းရာသီ ထုတ္ (AUTUMN/WINTER 2011) မွာ Melody Kemp ေရး တဲ့ KACHIN CAPERS ဆိုတဲ့ ေဆာင္းပါးမွာ၊ စာမ်က္ႏွာ ၃၂ မွာ ေဟာဒီလို ေရးထားပါတယ္။ “တကယ္လို့ မ်ား ကမာ႓ေျမႀကီးက ေရြ႕လ်ားၿပီး (ျမစ္ဆံု) ဆည္ၿပိုလဲခဲ့ရင္ ျမစ္ေအာက္ပိုင္းမွာတည္ရွိတဲ့ လူ တသိန္းခြဲေက်ာ္ေနထိုင္တဲ့ ကခ်င္ျပည္နယ္ရဲ့ ၿမို့ေတာ္ႀကီးဟာ စကၠန့္ ၂၀ အတြင္းမွာ ေပ်ာက္ဆုံး သြားလိမ့္ မယ္” (If the earth moves and the dam collapses, the downstream capital of Kachin State, a city of over 150,000, would disappear in 20 seconds.)၊ Melody Kemp က ဩစေၾတလ် လူမ်ုိးစာေရးဆရာမ တေယာက္ျဖစ္ၿပီး အာရွတိုက္မွာ အႏွစ္ ၂၀ ေက်ာ္ ေနထိုင္ေနသူ ျဖစ္ပါတယ္။ သူမဟာ အင္မတန္ ဩဇာႀကီးမားတဲ့ အေမရိကန္ ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ သတင္းအဖြဲ့အစည္း (U.S. Society for Environmental Journalism) ရဲ့ အဖြဲ့ဝင္တေယာက္လဲ ျဖစ္ပါတယ္။

(၇) အမ်ုိးသားေရးလႈပ္ရွားမႈ

ဧရာဝတီကိုကယ္တင္ေရး၊ ျမစ္ဆံုဆည္တည္ေဆာက္ေရးကို ကန့္ကြက္ဟန့္တားေရးဟာ အမ်ုိးသားေရးလႈပ္ရွားမႈႀကီးျဖစ္တယ္လို့ က်ေနာ္ ေျပာခဲ့ပါတယ္။ က်ေနာ္တို့အားလုံး ညီညာဖ်ဖ် လႈပ္ရွားၾကမယ္ဆိုရင္ ဒီအမ်ုိးသားေရးလႈပ္ရွားမႈႀကီးကေန ဧရာဝတီ ကို ကယ္တင္နိုင္ရုံ၊ ကာကြယ္နိုင္ရံုမွ်မက က်ေနာ္တို့ နိုင္ငံရဲ့ ဒီမိုကေရစီ ေရး၊ လူ့အခြင့္အေရး၊ ျပည္တြင္းၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ့ အမ်ုိးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရးေအာင္ပြဲမ်ားပါ ရရွိနိုင္မယ္လို့လဲ က်ေနာ္ ေလးေလးနက္နက္ယံုၾကည္ပါတယ္။ ဒီလႈပ္ရွားမႈႀကီးကေန နိုင္ငံတကာမွာ တရုတ္အစိုးရက ျမန္မာနိုင္ငံကို ကိုလိုနီျပု ေနမႈ၊ ျမန္မာျပည္သူမ်ားရဲ့ အက်ုိးစီးပြားကို တိုက္ရိုက္ဖ်က္ဆီးေနမႈေတြကို လူသိရွင္ၾကား ကန့္ကြက္ရႈံ့ခ်နိုင္ပါလိမ့္မယ္။ ျမန္မာျပည္သူမ်ားရဲ့ မေက်နပ္မႈ၊ နိုင္ငံတကာမိသားစုႀကီးရဲ့ ေဝဘန္ ရႈံ့ခ်မႈေတြေအာက္မွာ တရုတ္အစိုးရဟာ သူ့ရဲ့ ျမန္မာျပည္သူမ်ားအေပၚ အနိုင္အထက္ျပုက်င့္မႈကို ရပ္တန့္လာနိုင္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့လဲ ျပည္တြင္းမွာ ျပည္သူေတြက၊ ဆရာေမာင္စိန္ဝင္းလို တာဝန္သိသူေတြက ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြကို “ကိုယ့္ေသြးကို ကိုယ္ျပန္မေသာက္ၾကဖို့”၊ “အမိနိုင္ငံရဲ့ အသက္ေသြးေၾကာကို ေရာင္းမစားဖို့”၊ ပိုၿပီး ရဲရဲရင့္ရင့္၊ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ ေတာင္းဆိုဖိအားေပး နိုင္ၾကမယ္ဆိုရင္ ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြလဲ သူတို့ရဲ့ တရုတ္အစိုးရအေပၚ အလြန္အကြ်ံမွီခိုေနရမႈေတြကို ျပန္လည္ စဥ္းစားသုံးသတ္ၿပီး ရွက္တတ္လာနိုင္ပါတယ္။

ဒီ ျမစ္ဆံုေရကာတာႀကီးကို ဆက္ေဆာက္ေနသေရြ႕ ကခ်င္ျပည္သူမ်ား၊ ျမန္မာျပည္သူမ်ားရဲ့ ကန့္ကြက္ရႈံ့ခ်မႈကို သူတို့ ဆက္လက္ ရင္ဆိုင္ေနရမွာျဖစ္သလို ကခ်င္လြတ္ေျမာက္ေရးတပ္မေတာ္နဲ့ ျဖစ္ေနတဲ့ စစ္ပြဲေတြကိုလဲ ရပ္တန့္နိုင္မွာ မဟုတ္ပါ။ က်ေနာ္တို့ရဲ့ ဧရာဝတီ ကာကြယ္ေရး အမ်ုိးသားလႈပ္ရွားမႈႀကီးက ျမန္မာစစ္ေခါင္းေဆာင္ေတြကို တရုတ္ သစၥာခံၿပီး တရုတ္လိုသမွ် ေပးေနရတာထက္ ျမန္မာနိုင္ငံသားအခ်င္းခ်င္း မေက်လည္မႈေတြကို ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ ေဆြးေနြးညႇိ နိႈင္း ေျဖရွင္းၾကရင္ တရုတ္အပါအဝင္ ဘယ္ နိုင္ငံျခားအစိုးရကိုမွ ေၾကာက္မေနရဘဲ ဂုဏ္သိကၡာရွိရွိ၊ “ကမာ႓တည္သေရြ႕၊ ျမန္မာျပည္ ေဟ့ရယ္လို့ ေႂကြးေၾကာ္ၿပီး” ရပ္တည္နိုင္မွာ ျဖစ္ေၾကာင္း သိျမင္လာေစနိုင္မွာျဖစ္ေၾကာင္းပါ။

ေလးစားစြာ

ေအာင္ဒင္
ဩဂုတ္ ၂၊ ၂၀၁၁

source by : http://www.naytthit.net